اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک (Panic Attack) زمانی اتفاق می‌افتد که در معرض حملات ناخواسته و غیر منتظره ی ترس قرار می‌گیرید. DSM-5 (نسخه پنجم برنامه ریزی شده توسط انجمن روان پزشکی آمریکا که در واقع راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی است) حملات هراسی را این گونه تعریف می‌کند: موج حملات ناگهانی و شدید ترس، هراس و ناراحتی که در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسد. افراد مبتلا به اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک، با اضطراب داشتن حملات هراسی زندگی می‌کنند. وقتی احساس ترس و اضطراب ناگهانی و شدید بدون علت مشخصی داشته باشید ممکن است دچار حمله ی هراسی شوید. در حملات هراسی ممکن است نشانه‌های فیزیکی مانند افزایش ضربان قلب، مشکلات تنفسی و عرق کردن را تجربه کنید.
اکثر افراد در طول زندگی خود یک یا دو بار حملات اضطرابی را تجربه می‌کنند. طبق گزارش انجمن روان شناسی آمریکا از هر ۷۵ نفر ۱ نفر ممکن است حداقل یک بار حملات هراسی را تجربه کند. اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک اینگونه تعریف می‌شود: ترس مداوم از داشتن حمله ی هراسی بعد از تجربه ی نگرانی و اضطراب در مورد حملات هراسی مجدد یا عوارض ناشی از آن، به مدت حداقل یک ماه یا بیش تر. اگرچه نشانه‌های این اختلال می‌توانند بسیار طاقت فرسا و ترسناک باشند، اما با مدیریت و درمان می‌توان به بهبود علائم کمک کرد. درمان اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک در کاهش نشانه ها و بهبود کیفیت زندگی فرد بسیار موثر است.
چرا افراد به اختلال پانیک دچار می‌شوند؟
اختلال هراس یک مبنای ارثی دارد و به نظر می‌رسد مبتلایان، مغزِ حساس‌تر با پاسخ‌دهی شدیدتر به‌ارث برده‌اند. البته عوامل محیطی هم در بروز اختلال پانیک بی‌تأثیر نیستند. بسیاری از افراد نخستین حمله‌ی هراس را پس از یک واقعه تنش‌زا در زندگی تجربه کرده‌اند مثلاً پس از طلاق یا مرگ یکی از خویشاوندان درجه یک. همچنین به نظر می‌رسد استرس شدید در دوران کودکی احتمال بروز اختلال هراس را در افراد بیشتر می‌کند.
علائم اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک
علائم اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک اغلب در نوجوانان و جوانان زیر ۲۵ سال ظاهر می‌شود. اگر چهار بار یا بیش تر دچار حملات هراسی شده باشید، یا پس از تجربه ی یک حمله ی هراسی در ترس از تجربه ی مجدد حمله ی هراسی دیگری زندگی می‌کنید، ممکن است مبتلا به اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک شده باشید. حملات هراسی باعث ایجاد ترس شدیدی می‌شود که اغلب بدون هشدار قبلی و ناگهانی شروع می‌شود. هر حمله معمولا ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد، اما در موارد شدید، علائم ممکن است بیش از یک ساعت ادامه داشته باشند. تجربه هر فرد در مورد علائم حملات هراسی متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به این اختلال به خوبی به درمان پاسخ نمی دهند، برخی دیگر ممکن است در یک دوره زمانی هیچ نشانه ای نداشته باشند و در دیگر دوره‌های زمانی دچار نشانه‌های بسیار شدید شوند.
علائم شایع حمله ی هراسی عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب و یا تپش قلب
- تنگی نفس
- احساس خفگی
- سرگیجه
- سبکی سر
- حالت تهوع
- عرق کردن
- لرزش
- تغییر در وضعیت ذهنی، از جمله احساس مسخ واقعیت (احساس عدم واقعیت) یا مسخ شخصیت (از خود جدا شدن)
- بی حسی یا سوزش در دست و پا
- درد قفسه ی سینه یا احساس تنگی قفسه ی سینه
- ترس ازمرگ غریب الوقوع
علائم حمله ی هراسی اغلب بدون هیچ دلیل روشنی رخ می‌دهند. به طور معمول، علائم با سطح خطر موجود در محیط متناسب نیستند. از آنجا که این حملات قابل پیش بینی نیستند، می‌توانند به طور قابل توجهی بر عملکرد فرد تأثیر بگذارند. ترس از حمله ی هراسی یا یادآوری حمله ی هراسی قبلی می‌تواند منجر به حمله ی هراسی دیگری شود.
چطور از حمله‌های پانیک پیشگیری کنیم؟
نمی‌توان از اختلال هراس پیشگیری کرد اما در صورتی که اختلال هراس برایمان تشخیص داده شده با رعایت نکات زیر می‌توانیم از حملات هراس پیشگیری کنیم:
- محدود کردن مصرف کافئین (قهوه، چای، نوشابه و ..)
- کاهش یا قطع مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- قطع مصرف مواد مخدر
اگر این موارد را رعایت کنیم و مراحل درمان را با پزشک متخصص بگذرانیم، این حمله‌ها کم‌کم درمان و ناپدید می‌شوند. اما اگر آن‌ها را جدی نگیریم و درمان را شروع نکنیم، ممکن است به مدت طولانی این حملات پانیک سراغ ما بیایند و ما را راحت نگذارند.
درمان اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک
اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک اغلب یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است که
درمان آن می‌تواند دشوار باشد. درمان در اکثر افراد مبتلا به اختلال هراسی یا حمله‌ی
پانیک، برخی از علائم را بهبود می‌بخشد. درمان اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک بر
کاهش و یا از بین بردن علائم متمرکز است. این امر از طریق درمان به وسیله ی پزشک
واجد شرایط و آموزش دیده و در بعضی موارد استفاده از داروها، به دست می‌آید. درمان
معمولا شامل درمان شناختی رفتاری (CBT) است. در این روش درمانی، پزشک به شما می‌آموزد که افکار و اعمال خود را به
طوری تغییر دهید که بتوانید حملات خود را درک و ترس خود را مدیریت کنید.
داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک می‌تواند شامل مهار
کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI)، گروهی
از داروهای ضد افسردگی، باشد. مهار کننده‌های بازجذب سروتونین که برای اختلال
هراسی یا حمله‌ی پانیک تجویز می‌شوند عبارتند از:
- فلوکستین
- پاروکستین
- سرترالین
داروهای دیگری که برای درمان اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک استفاده می‌شوند، عبارتند از:
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین نوراپی نفرین (SNRI): گروه دیگری از داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد تشنج
- بنزودیازپین ها (معمولا به عنوان آرام بخش استفاده می‌شود): از جمله دیازپام یا کلونازپام
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs): گروه دیگری از داروهای ضد افسردگی هستند که به دلیل عوارض جانبی نادر ولی جدی، به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
علاوه بر این درمان ها، تعدادی از کارهایی که می‌توانید در خانه برای کاهش علائم خود انجام دهید وجود دارند که عبارتند از:
- داشتن یک برنامه ی منظم
- ورزش منظم
- خواب کافی
- اجتناب از استفاده از محرک هایی مانند کافئین
- پیشگیری از اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک
پیشگیری از اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک ممکن است میسر نباشد. با این حال می‌توانید از طریق اجتناب از الکل و محرک‌های مانند کافئین و مواد مخدر نشانه‌های خود را کاهش دهید. همچنین اگر دچار علائم اختلال هراسی یا حمله‌ی پانیک ناشی از یک حادثه ی ناراحت کننده شدید، با پزشک خود در مورد وضعیت‌تان صحبت کنید.