خشم یک حالت عاطفی است که شدت دارد و از تحریک ملایم تا عصبانیت شدید تغییر می کند. این حالت مانند حالت های دیگر عواطف (رنج، خوشی، هیجان) با تغییرات جسمی همراه است. مثلا به هنگام عصبانیت ضربان قلب و فشار خون که ناشی از افزایش هورمون های آدرنالین و نور آدرنالین در خون است می شود. واقعیات بیرونی و تجارب درونی می تواند از جمله علت های خشم نیز باشد.
عامل بیرونی: عصبانیت از دست یک شخص (شوهر، همکار، خانم، رئیس) یا یک اتفاق (ضایع شدن حق، لغو شدن سفر) می باشد.
تجارب درونی: نگرانی درباره مسائل شخصی. همچنین به یاد آوردن خاطرات ناخوشایند نیز می تواند سبب عصبانیت شود.
اظهار خشم: عکس العمل تهاجمی، غریزی ترین روش بیان خشم می باشد. این یک پاسخ تطبیقی در مقابل تهدید هاست و این اجازه را به ما می دهد در صورتی که مورد هجوم قرار گرفتیم از خود دفاع کنیم. به عبارتی ما برای ادامه زندگی به این عاطفه نیاز داریم. سوالی که شاید در ذهن مخاطب ایجاد شود این است که اول این که ما به طور فیزیکی نمی توانیم به شخص یا شیء حمله کنیم و دوم آن که ما به طور عاطفی قادر به حمله به هر شخص یا شیء نیستیم. این رفتار نه ممکن است و نه منطقی!
قوانین و هنجار های اجتماعی برای رفتار های ما از جمله بیان خشم و عصبانیت، حد و حدودی تعیین می‌کنند.
فیزیولوژی خشم
تفسیر یک
محرک به محرکی تهدید آمیز باعث ترشح یک سری هورمون ها در مغز می شود. این هورمون
ها (آدرنالین، نور آدرنالین، گلوکز ،نور اپی نفرین و کورتیزول) نامیده می شوند که
با پمپاژ کردن خون به دست‌ها و آمادگی آنها برای ضربه زدن همراه با افزایش شدت
تنفس و ضربان قلب، فردا را برای حمله آماده می کند.
علائم ظاهری آن در حیوانات انسان ها معمولا به صورت صدا در آوردن، دندان نشان
دادن، خیره شدن به محرک و دیگر حرکات می باشد که با استفاده از این علائم به محرک
هشدار داده و او را از ادامه تحریک متوقف می سازد. که معمولا همه درگیری های
فیزیکی با ابراز این علائم اتفاق می افتد. اما در بسیاری از بیماران روحی، روانی،
خشم و درگیری فیزیکی آنی بوده و همزمان صورت می گیرند.
علائم بیماری خشم
علائم تظاهری و مجازی خشم:
جاندارن خصوصاً انسان قادر به تظاهر به خشم می باشند. در این حالت فرد با تظاهر به خشم از بروز تهدید علیه خود جلوگیری می کند و به واسطه آن محیط را کنترل می کنند. هر چه رنج فرد از ترس و ضعف بیشار باشد تظاهر به خشم بیشتری را هم از خود بروز می دهند. افرادی که بدون هیچ دلیلی ظاهری اخمو و خشن را از خود نمایش می دهند معمولا افرادی ترسو و بزدل بوده و سعی دارند با خشونت دیگران را بترسانند تا کسی مزاحم آنها نشود.
علائم باطنی خشم:
- بروز رفتار سرد
- گوشه گیری
- خود درماندگی و استیصال
- وسواس
- خود خوری
- پنهان کاری
- تحریک دیگران به رفتار های خشن و خشمگین
علائم بیرونی خشم:
- تخریب
- زور گویی
- حملات فیزیکی
- خود بزرگ بینی
- رفتار های سریع (تند صحبت کردن و راه رفتن، کار شدید، سریع رانندگی کردن)
- تهدید و ارعاب
- خودخواهی نسبت به نیاز های دیگران
- سرزنش گری بی جا به خصوص برای رفتار های اشتباه خود
- رفتار های غیر قابل پیش بینی کردن (تنبیه بی دلیل دیگران، مصرف زیاد الکل و دارو، بحث های غیر منطقی، فوران عصبانیت، حمله فیزیکی و شفاهی به دیگران)
- انتقام گیری (دوری از بخشیدن و گذشتن، مرور گذشته ناخوشایند برای عذاب وجدان و احساس گناه کردن دیگران)
عادت ابراز خشم همانند دیگر رفتار ها می تواند به یک عادت تبدیل شود. بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری شخصیتی هستند علاوه بر داشتن روانی نا متعادل و غیر قابل پیش بینی که منجر به فوران خشم می شود، به دلیل حالی که اطرافیان برای او معمول می داشتند عادت به خشمگین بودن و قداره بندی و زورگویی در خانه و خانواده را دارند. عادت به خشم عادتی است که از کودکی در کنار اختلالات روانی کودکی شکل گرفته و برای ترک آن نیاز به شعوری پرورش یافته، پشتکار و همتی اساسی و جدی دارد.