اختلال طیف اوتیسم را بيشتر مي‌توان يك اختلال نورولوژيكي كه خودش را در سال‌هاي اوليه رشد كودك نمايان مي‌كند معرفي نمود. اين اختلال در بيماران اوتيستيك باعث مي‌شود كه مغز فرد مبتلا به اوتیسم نتواند در زمينه رفتارهاي اجتماعي و مهارت‌هاي ارتباطي به‌درستي عمل كند و مزاحم او براي يادگيري چگونگي ارتباط و تعامل با ديگران به‌طور اجتماعي مي‌شود. كودكان و بزرگسالان دارای اختلال طیف اوتیسم در زمينه ارتباط كلامي و غيركلامی، مهارتهای شناختی معمول، رفتارهاي اجتماعي، فعاليت‌هاي سرگرم‌كننده و بازي داراي مشكل مي‌باشند.
ريشه كلمه اوتيسم از واژه يوناني Autos به معني خود گرفته شده است. البته اين نام در طول زمان به صورت‌هاي گوناگوني به‌كار مي‌رفته است مانند اوتيسم كودكي اوليه، يا اوتيسم كودكي. پس از مدتي اين نام‌ها تقريباً مترادف با اوتيسم در بزرگسالان به كار رفت و پس از آن اين اختلال را در هر دوره سني به‌نام اوتيسم مي‌شناسند.اختلال طیف اوتيسم(ASD) و اوتيسم دو واژه و عبارت کلی برای گروهی از اختلالات پیچیده در رشد مغز هستند. درسال2013درDSM-5همه اختلالات طیف اوتيسم در زیر چتر ASD یا اختلالات طیف اوتیسم قرار گرفتند. اکنون دیگر در اختلال طیف اوتيسم به جای انواع اوتیسم 3سطح وجود دارد که در آن‌ها رشد مهارت‌هاي اجتماعي،ارتباطات و منابع و ذخاير رفتاري دچار تاخير و انحراف گردیده است. كودكان درگیر با اختلال طیف اوتيسم اغلب تمايلات شديد و ويژه‌اي به مجموعه‌اي از رفتارها نشان مي‌دهند، مقاومت در برابر تغیير ٰ رفتار های تکراری و کلیشه ای و نقص در ارتباط چشمی دارند و پاسخ‌هاي مناسبي به محركات محيطي نمي‌دهند. اين اختلالات تاثيرهاي متعدد و بيشماري بر روند رشد مي‌گذارند. هرچه این اختلال زود تشخیص داده شود و فرد مبتلا زودتر وارد چرخه‌های درمان گردد، زودتر میتوان زندگی او را تغییر داد.
علت و دلایل اوتیسم
پیشتر از این علت اوتیسم ژنتیک و نقایص آن معرفی می گردید، ولی با روند رو به رشد شیوع اوتیسم و لزوم پیشگیری از اختلال اوتیسم ضرورت شناخت علل اوتیسم بیشتر احساس شد و با بررسی های بیشتر پژوهشگران و موسساتی مانند اوتیسم اسپیک و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های امریکا مشخص گردید که بایستی به محیط و علل زیست محیطی توجه بیشتری نمود.تاکنون نقایصی در ژنهای برخی افراد داری اوتیسم مشخص گردیده است و درکنار ان نیز بررسی می گردد که چه چیزی می تواند منجر به این تغییرات و دگرگونی های ژنتیک گردد و مشخص شده است تاثیر الاینده های زیست محیطی و تخریبی که در محیط زندگی انسان به وجود امده نقش بسزایی در ان ایفا می کند.اکنون دیگر عنوان می گردد که در حدود 62 درصد علل زیست محیطی و ترکیب آن با عوامل ژنتیک می تواند منجر به اوتیسم گردد.اما باز هم نمی توان با قاطعیت عنوان نمود که چه چیزی عامل اختلال اوتیسم است.
تحلیل رفتار کاربردی
تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، یکی از گسترده ترین درمان های اوتیسم استفاده شده برای کودکان و بالغین است. این نوع درمان اشاره به یک مجموعه از تکنیک های طراحی شده برای تشویق رفتارهای مثبت با استفاده از یک سیستم پاداش دارد. چندین نوع از درمان‌های ABA وجود دارد، از جمله:
• آموزش کارآزمایی مجزا (Discrete trial training). این تکنیک از مجموعه ای از کارآزمایی ها برای تشویق آموزش مرحله به مرحله استفاده می کند. به اصلاح رفتارها و پاسخ ها، پاداش داده می شود و خطاها چشم پوشی می شوند.
• مداخله ی رفتاری متمرکز اولیه. کودکان، عموما زیر سن 5 سالگی، به صورت فرد به فرد با یک درمانگر یا در یک گروه کوچک، کار می کنند. این نوع از درمان اوتیسم معمولا در طی یک دوره ی چند ساله انجام می شود تا به کودک برای توسعه ی مهارت های ارتباطی و کاهش رفتارهای مساله ساز، از جمله، پرخاش یا آسیب زدن به خود کمک کند.
• آموزش پاسخ‌محور. این روش درمان اوتیسم یک استراتژی استفاده شده در محیط روزمره ی هر فرد است که مهارت های محوری، از جمله، انگیزه برای یادگیری یا آغاز ارتباط را آموزش می دهد.
• مداخله ی رفتار شفاهی (زبانی). در این نوع از درمان اوتیسم یک درمانگر با فرد کار می کند تا به بیمار برای درک اینکه انسان ها چرا و چطور از زبان برای ایجاد ارتباط استفاده می کنند، کمک کند.
• حمایت رفتاری مثبت. این نوع از درمان اوتیسم شامل ایجاد تغییرات محیطی در خانه یا کلاس درس به منظور ایجاد حس رفتاری خوب است.
رفتار درمانی شناختی
رفتار درمانی شناختی (CBT)، نوعی از گفتار درمانی است که می تواند یک درمان اوتیسم موثر برای کودکان و بزرگسالان باشد. در طی یک جلسه ی درمانی CBT، افراد در مورد ارتباط بین احساسات، افکار و رفتارها یاد می گیرند. این نوع درمان اوتیسم ممکن است به شناسایی افکار و احساساتی که رفتارهای منفی را باعث میشوند، کمک کند.
یک مطالعه مروری در سال 2010 پیشنهاد کرده است که درمان CBT، به ویژه در کمک به افراد مبتلا به اوتیسم برای مدیریت اضطراب، سودمند است و همچنین به بیماران برای درک بهتر عواطف در سایرین کمک می کند
فاکتور های خطر افرین اوتیسم
جنس:پسران تقریبا چهار برابر بیشتر از دختران مبتلا به اوتیسم هستند.
زایمان زودرس:نوزادان زودرس متولد شده پیش از 26 هفتگی خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم دارند والبته این نوزادان همراه با وزن کم به دنیا می ایند که این مورد نیز از موارد افزایش ریسک اوتیسم می گردد.برای اگاهی بیشتر درمورد زایمان زودرس مطالعه مقاله اوتیسم و زایمان زودرس را پیشنهاد می کنیم.
تاریخچه خانوادگی:خانواده هایی که دارای یک فرزند مبتلا به اوتیسم هستند بیشتر در معرض داشتن فرزند دیگری با این اختلال اند.همچنین وجود برخی اختلالات مانند اسکیزوفرنی و اختلال اوتیسم در والدین نیز می تواند منجر به افزایش ریسک گردد.
سایر اختلالات:کودکانی که دارای شرایط پزشکی خاص هستند بیشتر احتمال دارد در معرض اوتیسم قرار داشته باشند.برای مثال سندروم ایکس شکننده(اختلالی ارثی که باعث اختلالات ذهنی می گردد)،اسکلروزتوبروز(شرایطی که منجر به تومور های خوش خیم در سیستم مغزی عصبی می گردد)،سندروم رت(بیماری ژنتیکی مختص دختر ها که باعث رشد کند مغز می گردد) و ناتوانی ذهنی.
سن والدین:مشخص گردیده است که بین سن بالای والدین(بالای 35 سال) و یا سن پایین مادران(زیر 20 سال)و افزایش اختلال اوتیسم ارتباط وجود دارد.
شرایط بارداری:فاصله بین بارداری ها مشخص گردیده است که اگر کوتاه باشد می تواند شرایط رحم مادر برای بارداری و پذیرایی مناسب از جنین را به خطر انداخته و ریسک اوتیسم را افزایش دهد. همچنین تغذیه مادر نیز می تواند یک فاکتور مهم برای این ریسک باشد هرچه تغذیه مادر نامناسب تر و عاری از غذاهای طبیعی و ارگانیک باشد می تواند خطر را بیشتر و بیشتر کند.
ارتباط واکسیناسیون و اوتیسم در کودکان
با وجود تحقیقات گسترده مشخص گردیده است که هیچ ارتباطی میان اوتیسم و واکسیناسیون وجود ندارد.درحقیقت مطالعه اصلی که سالها پیش این بحث را ایجاد نموده بود به دلیل طراحی ضعیف و روشهای تحقیق مشکوک رد شده است.جلوگیری از واکسیناسیون می تواند کودکان را در معرض خطرات جدی و شیوع بیماری های خطرناک قرار دهد.برای افزایش اگاهی در مورد ریسک اوتیسم مطالعه مقاله اوتیسم و ریسک ابتلای فرزند دیگر به آن را پیشنهاد می کنیم.
ارتباط لقاح مصنوعی و فناوریهای کمکی تولید مثل مانند ای وی اف(IVF) با اوتیسم
پژوهشهای فراوانی در این خصوص در حال انجام است اما به صورتی که در ایران عنوان می گردد نمی توان اذعان نمود که ارتباط مستقیم و قوی میان لقاح مصنوعی و اوتیسم وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های امریکا و موسسه سلامت انگلستان عنوان می کنند که دو برابر بیشتر احتمال دارد که کودکی که با روش های کمکی به دنیا امده است در اینده دارای اوتیسم نیز تشخیص داده شود اما همین سازمانها در ادامه می افزایند که این تکنیک های کمکی بارداری نیستندکه مستقیما باعث اوتیسم می گردند بلکه انها می تواند شرایطی را ایجاد نمایند که خطر اوتیسم را افزایش می دهد.برای نمونه تولد نوزادهای دو یا چند قلو و یا تولد کودکان دارای وزن خیلی کم و یا خطرات دوران جنینی و یا شرایط نامساعد مادر در دوران بارداری بر اساس پژوهشها می توانند هرکدام باعث افزایش خطر اوتیسم گردند.در یکی از این تحقیقات که بر روی 6 میلیون کودک متولد شده با لقاح مصنوعی صورت گرفته مطرح گردیده است که ریسک اوتیسم در تولد های تک نفره 0/8درصد و تولد های بیش از یک نفر 1/2 درصد است که نشان دهنده این واقعیت است که در صورت تولد تنها یک کودک با روش لقاح مصنوعی این افزایش خطر، کاهش می یابد.همچنین CDC عنوان می کند که کودکان متولد شده با ICSI احتمال اوتیسم در انها به نسبت IVF بیشتر است. در نهایت بایستی به این نقل قول پروفسور پیتر بیرمن استاد دانشگاه کلمبیا درWebMD اکتفا نمود که بین اوتیسم و IVF ارتباط وجود دارد اما زمانی که به شرایط بارداری،سن مادران و وضعیت اجتماعی انها در کشور امریکا توجه می کنیم این ارتباط به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.از طرفی نیز CDC عنوان می کند که در تمام این گزینه های درمان با لقاح مصنوعی،بایستی تحقیقات بیشتر و کنترل شده تری صورت پذیرد.
اتحاد درمانی حسی
افراد مبتلا به اوتیسم، گاهی اوقات به طور غیر عادی توسط ورودی های حسی مانند ورودی های دیداری، صدا یا بو تحت تاثیر قرار می گیرند. اتحاد درمانی اجتماعی بر اساس این تئوری است که تقویت برخی از حس های بیمار، یادگیری و نشان دادن رفتارهای مثبت را مشکل می سازد.
درمان اوتیسم به روش STT تلاش می کند تا پاسخ فرد به محرک حسی را هموار کند. این درمان معمولا توسط یک کاردرمانگر انجام می شود و روی بازی هایی مانند نقاشی در حالت ایستاده یا طناب زدن تکیه دارد.
کاردرمانی
کاردرمانی (OT) زمینه ای از بهداشت و درمان است که روی آموزش مهارت ها عملکردی که کودکان و بالغین در زندگی روزمره ی خودشان به آن ها نیاز دارند، تمرکز دارد. برای کودکان، این درمان اغلب شامل آموزش مهارت های حرکتی، مهارت های نوشتن با دست و مهارت های خود مراقبتی می باشد.
برای بالغین، درمان اوتیسم به روش OT روی توسعه ی مهارت های زندگی مانند پخت و پز، تمیز کردن، و سروکار داشتن با پول تمرکز دارد.
گفتاردرمانی
گفتار درمانی، مهارت های زبانی را آموزش می دهد که می تواند به افراد مبتلا به اوتیسم برای ایجاد ارتباط بهتر کمک کند. این درمان معمولا توسط یک پاتولوژیست زبان – گفتار یا کاردرمانگر، به نحو بهتری انجام می شود. گفتار درمانی می تواند به کودکان برای بهبود سرعت و ریتم سخن گفتن و همچنین استفاده ی درست از کلمات کمک کند. آن همچنین می تواند به بالغین در مورد ایجاد ارتباط با افکار و احساسات کمک کند.
تشخیص اوتیسم
بر اساس اطلاعات منتشر شده درCDCکه معتبرترین و بروزترین اطلاعات را در زمینه اوتیسم ارائه می کند هیچ
ازمایش پزشکی مانند ازمایش خون و یا تصویربرداری و…برای تشخیص اختلال اوتیسم وجود
ندارد. و متخصصان برای تشخیص اختلال اوتیسم به رفتار و سیر پیشرفت کودک بر اساس
مایل استونهای استاندارد توجه می کنند.اوتیسم را در 18 ماهگی و در مواردی می توان
در ماههای پایینتر نیز تشخیص داد.اما تشخیص قطعی در سن 2 سالگی توسط یک متخصص آشنا
به غربال و تشخیص اوتیسم اتفاق می افتد.ولی با این حال ممکن است تشخیص تا سن رفتن
کودک به مدرسه به تعویق افتد و این تاخیر در تشخیص می تواند اسیبهای جبران ناپذیری
را برای کودک به همراه داشته باشد.
تشخیص اوتیسم در دو مرحله صورت می گیرد:
غربالگری فرایند رشد
غربالگری فرایند رشد یک بررسی کوتاه مدت است که مشخص می کند ایا کودک مهارتهای اساسی را در زمان مشخص به دست آورده است و یا اینکه دچار تاخیر درانها است.در این فرایند ارزیاب از والدین سوالاتی را می پرسد و در مواقعی نیز با بازی با کودک مهارتهای او و سطح یادگیری او را مورد بررسی قرار می دهد وهمینطور کلام،رفتار و حرکت او را مورد سنجش قرار می دهد.این غربال گری بایستی در ماههای 18،9 و 24 ماهگی صورت پذیرد. در سن 9 ماهگی غربال بایستی برای کودکانی که زودرس یا کم وزن هستند و یا خواهر با برادر دارای اوتیسم دارند و یا وقفه ای در فرایند رشد انها به وجود امده الزاما صورت پذیرد.این فرایند در کشور ما اکنون توسط پایگاههای بهداشت و پایگاه های دائم تشخیص اختلال اوتیسم تحت نظارت سازمان بهزیستی صورت می پذیرد و برای این منظور از تستهای MCHATو ASQنیز میتوان بهره گرفت. در صورتی که کودک در این غربال نشانه ها و علائم نخستین اختلال اوتیسم را از خود نشان داد که باعث نگرانی والدین و تردید متخصص می گردد، بایستی ارزیابی جامع تشخیصی نیز برای کودک صورت پذیرد.
ارزیابی جامع تشخیص اوتیسم
این بررسی شامل ارزیابی دقیق کودک و مصاحبه با والدین است و میتواند شامل ارزیابی شنوایی،بینایی،حسی،و حتی ازمایشات ژنتیک گردد.در این مرحله میتوان از تست های استاندارد تشخیص اوتیسم شامل ADI-R و ADOS-Gو گارس(GARS) استفاده نمود.در حال حاضر تست گارس و ADI-R در کشور ما و در مرکز اردیبهشت جهت تشخیص دقیق اوتیسم انجام می پذیرد.
دارو درمانی
هیچ دارویی وجود ندارد که به صورت اختصاصی برای درمان اوتیسم طراحی شده باشد. به هرحال، چندین دارو برای شرایط دیگر که ممکن است همراه با اوتیسم رخ دهند، مورد استفاده قرار می گیرند و ممکن است به بهبود برخی از علایم کمک کنند.
داروهای استفاده شده برای کمک به مدیریت اوتیسم در چند گروه اصلی طبقه‌بندی می شوند:
• داروهای ضد روان پریشی. برخی داروهای ضد روان پریشی جدیدتر ممکن است به مشکلات پرخاش گری، خود آسیب زنندگی و رفتاری در کودکان و بالغین مبتلا به اوتیسم کمک کنند. سازمان FDA اخیرا استفاده از داروهای ریسپریدون (ریسپردال) و آریپیپرازول (ابیلیفای) را برای درمان اوتیسم تایید کرده است.
• داروهای ضد افسردگی. اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم، داروهای ضد افسردگی مصرف می کنند، اما محققین هنوز مطمئن نیستند که آیا این داروها واقعا به علائم اوتیسم کمک می کنند یا نه. تا امروز، مشخص شده است که این نوع از داروها ممکن است برای درمان اختلال وسواس، افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا به اوتیسم مفید باشند.
• محرک ها. محرک هایی مانند متیل فنیدات (ریتالین)، عموما برای درمان ADHD مورد استفاده قرار می گیرند اما آن ها ممکن است به درمان علائمی که با اوتیسم هم پوشانی دارند از جمله، عدم توجه و بیش فعالی نیز کمک کنند. یک مقاله مروری در سال 2015، که به استفاده از داروها برای درمان اوتیسم پرداخته است، پیشنهاد کرده است که حدود نیمی از کودکان مبتلا به اوتیسم، از محرکها سود میبرند با این حال، این داروها برخی عوارض جانبی منفی را نیز دارند.
• داروهای ضد تشنج. برخی افراد مبتلا به اوتیسم، صرع (تشنج) نیز دارند بنابراین، گاهی اوقات داروهای ضد صرع (ضد تشنج) نیز برای درمان علائم ناشی از اوتیسم تجویز میشوند.