بکارگیری واژه‌های عامیانه زشت به‌گونه فزاینده‌ای در میان اقشار جامعه و بخصوص کودکان و نوجوانان معمول گردیده است. دشنام‌گویی و بد‌دهانی تنها منحصر به افراد فحاش نیست بلکه این پدیده در تعاملات اجتماعی میان تمام گروه‌های جامعه رخنه کرده است. با اینکه نمی‌توان دشنام‌ها را از فرهنگ لغت یک زبان کاملا حذف کرد اما می‌توان کاربرد آنها را در ارتباطات بین فردی تا حد زیادی تحت کنترل در‌آورد.
علت فحاشی کودکان
- ما الگوی بچه ها هستیم؛ یعنی کودک در محیطی قرار می‌گیرد که اطرافیانش به این شکل صحبت می‌کنند. در نتیجه، این قضیه برای کودک عادی می‌شود زیرا در این محیط رشد و پرورش می‌یابد.
- عدم کنترل خشم توسط کودکان، فحش دادن در حقیقت یک نوع ابراز خشم و پرخاشگری کلامی است؛ مانند مواردی که کودکان در حالت خشم کتک‌کاری می‌کنند یا چیزی از این قبیل. در واقع این حالت یک نوع برخورد ناشی از عدم کنترل خشم است.
- کودکان در حالت افسردگی، پرخاشگر شده و ناسزا می‌گویند. گاهی بعضی بیماری‌های جسمانی سبب ایجاد اضطراب در کودکان می‌شود و همین باعث پرخاشگری و در نهایت فحاشی می‌شود. مثلا بیماری پرکاری تیرویید باعث می‌شود کودک زمینه بیمارگونه‌ای از اختلالات اضطرابی و افسردگی را پیدا کند که خود این عامل، زمینه‌ای برای فحاشی کودکان است.
- · مشکلات رفتاری کودکان (مانند لجبازی) نیزمی‌تواندباعث فحاشی شود. بچههای لجباز می‌دانند که فحش دادن کار بدی است و اطرافیان را ناراحت می‌کند و به همین علت شروع به ناسزاگویی می‌کنند تا محیط اطرافشان را طبق نظر خودشان کنترل کنند.
- از دیگر علت‌های یادگیری كلام زشت و فحش، ارتباط كودكان با دوستان و با بچههای دیگر است. بسیاری اوقات كودكان عامل فحش یا بدزبانی یكدیگرند. در مهد‌کودک، مدرسه، كوچه و هر جای دیگری كه بچهها فرصت بازی و به خصوص درگیری با هم را پیدا كنند، ممكن است این بدآموزی صورت بگیرد.
- از دیگر عوامل بروز فحش یا بدزبانی در بچهها، به‌كارگیری كلام زشت به عنوان اعتراض است. كودك با بر زبان آوردن این‌گونه حرف‌ها اعتراض خود را نشان می‌دهد؛ این نوعی رفتار تلافی جویانه است كه بعضی كودكان در پیش می‌گیرند، آنها احساس می‌‌كنند، فقط با ادای این گونه كلمات است كه تخلیه می‌شوند و میتوانند نارضایتی خود را نشان دهند.
- استفاده كودك خردسال برای اولین بار از كلمات زشت که موجب خنده و مزاح اطرافیان می شود. این گونه برخورد از همان ابتدا برای او حكم تشویق به انجام این رفتار را خواهد داشت و به تدریج به آن عادت می‌‌كند.
درمقابل فحاشی کودکان چگونه رفتار کنیم؟
- درمرحله اول تنبیه، محروم کردن او از حضور در جمع است که معمولا به اندازه سنش دقیقه تعیین می‌کنیم. به عنوان نمونه یک کودک 5 ساله باید 5 دقیقه از جمع جدا شود چون حرف زشتی زده است. اگر این محرومیت‌ها جواب ندهد به سراغ محرومیت از چیزهایی که مورد علاقه اش است می‌رویم. ضمن اینکه یادتان باشد وقتی تنبیه را به کار می‌بریم حتما برای رفتار عکس آن هم تشویق در نظر می‌گیریم.
- اگر کودک بلافاصله عذرخواهی کرد نیز عذرخواهی کودک را همان بار اول قبول می‌کنیم ولی عذرخواهی مانع تنبیه نمی‌شود. باید به او گفت: تو را می‌بخشم ولی به خاطر حرفی که زده‌ای باید 5 دقیقه در اتاقت تنها بمانی.
- اگر یکی از والدین کودک بیمار باشد، ممکن است گاهی ناسزاگویی کند. بهترین کار در این موارد این است که برای کودک، بیماری والدین را توضیح دهیم. به عنوان نمونه بگوییم که: «پدرت حالش خوب نیست» یا «پدرت رفتار نامناسبی انجام می دهد» یا … مساله اصلی این است که باید بر حسب سن کودک به تحلیل این شرایط بپردازیم. اگر کودک دبستانی است و می‌توان با او در تعامل کلامی قرار گرفت با او صحبت می‌کنیم و مسایل را برایش توضیح می‌دهیم. اگر کودک در سنین نوجوانی است، می‌توانیم از او کمک و مداخله درمانی بگیریم.
- بچهها در سنین پایین‌تر بیشتر از کلمات ناسزا استفاده می‌کنند، کودکان البته متوجه نیستند و نمی‌دانند که فحش دادن چه اثری دارد و چگونه ممکن است بزرگتر خود را عصبانی و ناراحت کند. بچهها در این سن، سخت در مقابل قدرت بزرگتر‌ها مقاومت می‌کنند و عکس العمل آنها را می‌سنجند، آنها از کلمات نامناسب در حالی استفاده می‌کنند معنی آن را نمی‌دانند.
- عکس العمل نشان دادن پدر و مادر اشتباه است، این موضوع باعث می‌شود کودک احساس کند کار مهمی انجام داده است. بهترین عکس العمل، بی تفاوت ماندن و اعتنا نکردن است، اگر پدر و مادر قبول کنند که کودکشان مفهوم حرفش را نمی‌داند راحت‌تر میتوانند با بی‌تفاوتی برخورد کنند.
- برای کودک یک الگوی خوب باشید، اگر به عنوان یک رهبر حرف بدی بزنید، احتمالا فرزند شما نیز این کار را انجام خواهد داد.
- قوانین مربوط به حرف بد را بگذارید، چرا که ممکن است کودکان نیاز به یک هشدار و یادآوری در مورد آنچه که مناسب است، داشته باشند. برای فحش دادن کودک خود عواقبی را در نظر بگیرید، اگر شما قانونی را در مورد حرف بد ایجاد کرده اید و این اتفاق بیافتد، ممکن است عواقب منفی ناشی از این کار ضروری باشد.
- اگر فرزند شما حرف بدی را به زبان می‌آورد، هنگام عصبانیتش به او آموزش بدهید که چگونه می‌تواند خودش را آرام کند.
- کارتون‌ها و برنامه‌هایی که کودکتان تماشا می‌کند را با دقت بیشتری کنترل کنید
- همچنین جلوی کودکان فحاشی نکنید و اگر این عادت را دارید ترک کنید، چرا که شما اولین الگوی فرزندتان هستید.
- هرگز به ناسزاگویی کودک نخندید و طوری رفتار کنید که او متوجه زشت بودن کارش شود به فحاشی و بددهنی کودکان حساس نباشید
راه حل‌های پیشنهادی برای جلوگیری از فحش دادن در کودکان
- والدین باید به طور کلی ناسزاگویی را ترک کنند همچنین به کودک توضیح دهند که رفتار قبلی آنها صحیح نبوده است.
- کنترل محیط و تعاملات کودک بسیار حائز اهمیت است باید با دور کردن کودک از محیط های ناسالم، دوستان و رفت و آمدهای مناسبی را نیز جایگزین کرد. مناسب‌تر است که والدین به طور ویژه ازدو سالگی یعنی زمانی که کودک تقلید کلامی رو به پیشرفتی را نشان می دهد به این نکته توجه داشته باشند.
- والدین با دقت بیشتری کارتون‌ها، فیلم‌ها و بازی‌های رایانه‌ای را برای کودکانشان انتخاب کنند.
- روش‌های سختگیرانه والدین، رفتارهای پرخاشگرانه به خصوص ناسزاگویی کودک را افزایش می‌دهد، تغییر شیوه‌های تعامل با کودک از تثبیت این رفتار جلوگیری می‌کند.
- در مقابل فحاشی کودک هیچ‌گونه واکنشی نشان ندهید و کاملا حرکات او را نادیده بگیرید تا حس کنترل کردن دیگران در او تقویت نشود.
- با شنیدن حرف‌های زشت کودک نخندید، بلکه با او صحبت کنید و برایش توضیح دهید هر روزی که حرف‌های ناپسند نزند یا درمهمانی‌ها این رفتار را نداشته باشد پاداش خواهد گرفت.
- باید در پی ایجاد‌کردن موقعیت‌هایی باشید که کودک احساس نشاط و دوست داشتنی بودن را تجربه کند. در چنین مواردی باید به درمان حالات افسرده‌وار او نیز بپردازیم. این حس را باید در تمامی تعاملات بگنجانید تا از افسردگی و اضطراب او بکاهید.
- چنان‌چه ناسزاگویی همراه با لجبازی یا تحرک بیش از حد باشد مراجعه به روان پزشک کودکان توصیه می‌شود زیرا ممکن است استفاده از الفاظ ناپسند تنها بخشی از یک مشکل عمده‌تر باشد.